Terugkijken: GLB als gamechanger voor toekomstbestendig boeren?
De Boer Brussel Beweging. Zo heet de documentaire van ‘Fryslan DOK’ over de invloed van van de EU op het gedrag van de boeren. In de documentaire kijken verschillende wetenschappers, boeren en betrokkenen terug op het GLB. En wordt er vooral vooruit gekeken. Is het GLB de gamechanger voor het duurzame landbouwbeleid van de komende jaren?
Green Deal
In 2020 is de Green Deal door de EU gepresenteerd. De Farm to Fork strategie is een belangrijk onderdeel hiervan. Deze strategie is in 2021 door het Europees Parlement aangenomen als uitgangspunt voor het nieuwe landbouwbeleid. Met grote ambities, voor 2030 moet 25% van de landbouw biologisch zijn, moet het pesticiden gebruik gehalveerd zijn, moet voedsel duurzaam en betaalbaar geproduceerd worden, en moet het welzijn van de dieren veel beter zijn.
Jeroen Candel, hoogleraar van de WUR, is duidelijk in de documentaire: “Wil je de klimaatdoelen halen, dan zal je het voedselsysteem moeten verduurzamen. Een derde van de wereldwijde klimaatemissies komt uit het voedselsysteem. Dat is niet alleen de landbouw, maar ook alles wat daarna gebeurt. Pas sinds de Green Deal wordt dit argument serieus genomen door overheden en de Europese Commissie. Hiermee ontkom je er niet aan om het voedselsysteem te verduurzamen.”
Kan het GLB de landbouw vergroenen?
De Farm to Fork strategie komt terug in het nieuwe GLB. Jetze Genee, projectleider GLB provincie Friesland, krijgt in de documentaire de vraag of er in het GLB genoeg geld beschikbaar komt om de verduurzaming van de landbouw te realiseren. “Dat is een lastige vraag. Het eerlijke verhaal is dat de landbouwbegroting uit Brussel steeds kleiner zal worden.”
Candel is duidelijk dat het anders moet: “80 procent van de landbouwsubsidies komt terecht bij 20 procent van de boeren. Bij boeren die dat geld eigenlijk niet nodig hebben. De steun wordt nu nog gebruikt voor het in stand houden van een niet duurzame status quo, en zou je willen dat het geld veel meer gebruikt wordt om publieke doelen te halen.”
Belonen van pioniers
Die publieke doelen, daar werken landbouwcollectieven (ANlb) al jaren aan. Albert van der Ploeg, de voorman van de Friese landbouwcollectieven, houdt van initiatieven die de natuur ten goede komen. Hij heeft zelf een paar akkers lisdodde, een experimentele teelt van biobased bouwen. “Je kan er zelfs meubels van maken. Er als meer boeren dit gaan doen, dan kan er nog veel meer gemaakt van worden. We zijn wat dat betreft pioniers, en dat vind ik leuk.”
Het is officieel geen landbouwgrond, waardoor hij in het oude GLB hier nog geen geld voor kreeg. In het nieuwe GLB is dat wel zo. “Dan heet het gewoon teelt.”
‘Keuze: of minder geld, of ongeveer hetzelfde bedrag krijgen en daar wel meer werk voor doen.’
Econoom Petra Berkhout van de WUR is bang dat boeren gaan afhaken door de nieuwe eisen van het GLB. “Dat jaarlijkse karakter van de ec0-regeling is niet handig. Als je daar iets mee wilt bereiken, regel het dan in wet- en regelgeving. En zet veel forser in op ANlb, en maak het daar ook simpeler mee. Het wordt nu een poppenkast.”
Van der Ploeg sluit zich daar bij aan: “Ik voorzie in de akkerbouw, met hoge saldo’s per hectare, dat ze de keuze maken, laat maar met dat gemeenschappelijk landbouwbeleid. Ik houd me aan de wettelijke normen, en ik probeer gewoon efficiënt mijn grond te bewerken, en de hoogst mogelijke opbrengst te krijgen.”
Wordt alle goede wil, rondom het stimuleren van boeren om de omslag te maken naar toekomstbestendige landbouw, ingehaald door milieuwetgeving vanuit de EU die er aan zit te komen? Die te streng is voor dit min of meer vrijwillige beleid?
Gedeputeerde provincie Friesland: “Nee, dat denk ik niet. Dat is een te somber beeld. Ik denk dat het samen kan gaan.”
Candel: “Die milieuwetgeving kan zomaar een bepalendere rol gaan spelen in de landbouwtransitie dan de subsidies van het GLB. Het zou mooi zijn als de subsidies van het GLB kunnen helpen om aan die wetgeving te kunnen voldoen. Dat gebeurt nu nog te weinig.”
“Wij kunnen die natuur leveren, op een goede manier. - Boer Hans Kroodsma”
Boer Hans Kroodsma wil in ieder geval de transitie aangaan. Hij schakelt nu om naar een biologisch ideaal. “Voor mij is dat nu dat ik koeien heb, dat ik die melk, en dat ik dat met veel natuur daaromheen kan doen.”
Jetze Genee is blij met het enthousiasme van Kroodsma, en voegt toe dat de biologische switch hem geen windeieren legt. “Als je het heel goed doet, kan je brons, zilver of goud halen. Voor de gouden beloning krijg je 200 euro voor elke hectare van je bedrijf, bovenop de kale premie. Daar voldoet Kroodsma aan. Dan zou je naar 420 euro gaan per hectare. Dat is meer dan nu, en dat natuurlijk heel lucratief.”
Dat lurcratieve is een mooie bijvangst voor Kroodsma. Hij wil zich vooral inzetten voor de natuur. Kroodsma: “Weidevogels is het mooiste wat er is. Dat doet wat met je. Helemaal in combinatie met de koeien die naar buiten gaan in het voorjaar. De reeën die op je land komen. Daar geniet ik van.
Maar wel die combinatie, je levert melk, je levert voedsel, en dat in combinatie met dat stukje natuur. Nu is het zaak dat we een stukje vertrouwen krijgen. Wij kunnen die natuur leveren, en op een goede manier.”
